Ένα παράδειγμα καταστροφής του νοήματος

Προχθές ήταν τα γενέθλια του Τόμας Πίντσον, ο οποίος έκλεισε αισίως τα 82. Η πολλή δουλειά δεν μου επέτρεψε να γράψω τίποτε σχετικά, ούτε καν να συμμετάσχω με κάποια φωτογραφία στην Pynchon in public day.

 

Είδα όμως κάποιες αναρτήσεις σε Facebook και Instagram από φίλους, καθώς και από λογαριασμούς που δεν γνώριζα. Ένας από αυτούς τους λογαριασμούς ανάρτησε μια εικόνα με μια μεταφρασμένη φράση του Πίντσον. Η μετάφραση δεν ήταν από την επίσημη έκδοση που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Χατζηνικολή, αλλά πιθανώς την έκανε μόνος του όποιος ανέβασε την εικόνα. Αυτό, φυσικά, δεν αποτελεί πρόβλημα. Τυχαίνει όμως η εν λόγω μετάφραση να είναι λάθος, και μάλιστα τόσο λάθος που να αλλοιώνει εντελώς το νόημα της πιντσονικής φράσης. Δεν θα κατονομάσω το λογαριασμό, γιατί σκοπός μου δεν είναι να στηλιτεύσω κανέναν —άλλωστε, ουδείς άσφαλτος, που είχε πει και κάποια γνωστή λαϊκή αοιδός— αλλά να δώσω ένα παράδειγμα απόλυτης καταστροφής (μέσω της αντιστροφής) του νοήματος.
Γράφει, λοιπόν, η εικόνα:

 

«Αν σου κάνουν τις λάθος ερωτήσεις δεν πρέπει να τους απασχολούν οι απαντήσεις».

 
Όποιος γνωρίζει καλά κι έχει λατρέψει το Ουράνιο τόξο της βαρύτητας (γιατί από εκεί προέρχεται αυτή η φράση), ήδη ακούει καμπανάκια συναγερμού να χτυπάνε εκκωφαντικά. Η φράση αυτή είναι πασίγνωστη: πρόκειται για την τρίτη Παροιμία για Παρανοϊκούς. Μόνο που είναι εντελώς λάθος. Έτσι όπως είναι διατυπωμένη η πρόταση, φαίνεται ότι κάποιοι κάνουν σε σένα ερωτήσεις, κι εσύ πρέπει να απαντήσεις, αλλά εφόσον οι ερωτήσεις που σου κάνουν είναι λάθος, οι απαντήσεις σου δεν τους νοιάζουν. Πέρα από το ότι αυτό το πράγμα δεν βγάζει ιδιαίτερο νόημα, αν κάνουμε τον κόπο να ανατρέξουμε στο πρωτότυπο, θα δούμε ότι το πραγματικό νόημα είναι αυτό που γράφει η επίσημη έκδοση: «αν σε καταφέρουν να κάνεις λάθος ερωτήσεις, δε χρειάζεται να ανησυχούν για τις απαντήσεις». Με άλλα λόγια, εσύ κάνεις τις ερωτήσεις, αλλά κάποιοι σε έχουν οδηγήσει στο να κάνεις λάθος ερωτήσεις, κι έτσι, όποιες κι αν είναι οι απαντήσεις, όποιος κι αν τις δώσει, εκείνοι (ή μάλλον Εκείνοι) δεν έχουν να ανησυχούν για τίποτε, μια που οι προσπάθειές σου να ανακαλύψεις την όποια αλήθεια θα πέσουν στο κενό.

 
Το νόημα εξηγείται καλύτερα αν δούμε τη φράση μέσα στο συγκείμενό της: (Απολαύστε υπεύθυνα.)

 

Ο Σλόθροπ στριφογυρίζει τη μακριά αλυσίδα με τα κλειδιά του που κρέμεται από το κοστούμι του με το μακρύ σακάκι, με κάποια ανησυχία. Μερικά πράγματα γίνονται αμέσως φανερά. Ακόμη περισσότερα πέφτουν πάνω του από παντού ολόγυρα, πιο πολλά απ’ ό,τι φανταζόταν, ακόμη και στις πιο παρανοϊκές του στιγμές. Το Ιμιπόλεξ G εμφανίζεται σε μια μυστηριώδη «μονωτική συσκευή» σε μια ρουκέτα που εκτοξεύεται με τη βοήθεια ενός πομπού στην οροφή των κεντρικών γραφείων της ολλανδικής Shell, που έχει επίσης την άδεια να εμπορεύεται το Ιμιπόλεξ — μια ρουκέτα που το σύστημα προώθησής της έχει μια παράξενη ομοιότητα με εκείνο που εξελίχτηκε από τη βρετανική Shell περίπου την ίδια εποχή … και ωχ, ωχ, τώρα μόλις τώρα σκέφτεται ο Σλόθροπ πού συγκεντρώνουν όλες τις πληροφορίες σχετικά με τη ρουκέτα — στο γραφείο του κ. Ντάνκαν Σάντις, του γαμπρού του ίδιου του Τσόρτσιλ που εργάζεται έξω από το Υπουργείο Εφοδιασμού, το οποίο βρίσκεται στο Μέγαρο Shell Mex, για όνομα του Θεού.…

 
Εδώ ο Σλόθροπ σκηνοθετεί μια εκπληκτική επιδρομή κομάντο μαζί με τον πιστό σύντροφο Μπλότζετ Ουόξουινγκ στο Μέγαρο Shell Mex — στην καρδιά της θυγατρικής τής Ρουκέτας στο Λονδίνο. Θερίζει διμοιρίες οπλισμένων φρουρών με το μικρό του Στεν και κλοτσάει τα κορίτσια του γραφείου που ουρλιάζουν (πώς αλλιώς να αντιδράσουν, έστω και μέσα σε μια φαντασίωση;) και λεηλατεί άγρια τα αρχεία, πετάει βόμβες Μολότοφ, και όταν τελικά οι κοστουμαρισμένοι άντρες μπαίνουν στο τελευταίο άδυτο, με παντελόνια που φτάνουν ως τις μασχάλες τους και βρομώντας καψαλισμένο μαλλί και αίμα, δε βρίσκουν ούτε τον κ. Ντάνκαν Σάντις να τρέμει από το φόβο μπροστά στην ενάρετη δύναμή τους, ούτε κάποιο ανοιχτό παράθυρο, τσιγγάνικη φυγή, σκορπισμένα χαρτιά ταρό, ούτε καν τεστ ψυχικής δύναμης με το ίδιο το Κονσόρτσιουμ — μόνο ένα μάλλον βαρετό δωμάτιο, μηχανήματα που αναβοσβήνουν ήρεμα παραταγμένα στους τοίχους, αρχεία με κάρτες τρυπημένες και εύθραυστες σαν ζαχαρένια πρόσωπα, εύθραυστες σαν τους τελευταίους γερμανικούς τοίχους που στέκονται χωρίς υποστηρίγματα αφού οι βόμβες άρχισαν να στριφογυρνάνε πάνω ψηλά, απειλώντας να ξεδιπλωθούν από τον ουρανό από τη δύναμη του ανέμου που έχει διώξει μακριά τον καπνό…. Μια οσμή όπλων πλανιέται στον αέρα, και δε φαίνεται πουθενά ούτε μία γυναίκα από γραφεία. Οι μηχανές συζητούν και κουδουνίζουν η μία στην άλλη. Είναι ώρα να κατεβάσεις το γύρο του καπέλου σου, να μοιραστείς μετά από όλη αυτή τη βιαιότητα ένα τσιγάρο και να σκεφτείς πώς θα ξεφύγεις … θυμάσαι πώς μπήκες, όλες τις στροφές της διαδρομής; Όχι. Δεν κοίταζες. Κάποια από όλες αυτές τις πόρτες θα μπορούσε να σε οδηγήσει στην ασφάλεια, αλλά ίσως να μην υπάρχει χρόνος.…

 
Αλλά ο Ντάνκαν Σάντις δεν είναι παρά ένα όνομα, μια λειτουργία, και «πόσο ψηλά φτάνει όλο αυτό» δεν είναι καν η σωστή ερώτηση, γιατί τα σχεδιαγράμματα της οργάνωσης έχουν όλα φτιαχτεί από Εκείνους, οι τίτλοι και τα ονόματα έχουν μπει από Εκείνους, γιατί:

 
Παροιμίες για Παρανοϊκούς, 3: αν σε καταφέρουν να κάνεις λάθος ερωτήσεις, δε χρειάζεται να ανησυχούν για τις απαντήσεις.

The Zone – τα τεύχη

Ο ιστότοπος του The Zone, του μοναδικού ελληνικού ηλεκτρονικού περιοδικού για τον Τόμας Πίντσον, είναι πλέον ανενεργός. Τα τεύχη του περιοδικού, όμως, μπορείτε να τα κατεβάσετε σε μορφή pdf από αυτούς τους συνδέσμους:
1ο τεύχος
2ο τεύχος
3ο τεύχος
4ο τεύχος
5ο τεύχος

Ο Τόμας Πίντσον βραβεύεται

Σύμφωνα με την εφημερίδα Washington Post, η Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Γραμμάτων πρόκειται να δώσει αυτή την Άνοιξη στον Πίντσον το Βραβείο Κρίστοφερ Λάιτφουτ Γουόκερ, το οποίο απονέμεται σε συγγραφείς ως αναγνώριση για το σύνολο του έργου τους.

Όπως λέει η εφημερίδα, ο συγγραφέας δεν αναμένεται να εμφανιστεί στην τελετή, η οποία θα γίνει στις 23 Μαΐου στη Νέα Υόρκη.

Παρουσίαση της Συλλογής των 49 στο σφυρί

 

Τη Δευτέρα, 8 Μαΐου, στα ογδοηκοστά γενέθλια του Τόμας Πίντσον, θα γίνει στο βιβλιοπωλείο «Μωβ Σκίουρος» (πλατεία Καρύτση 3) η επίσημη παρουσίαση της νέας Συλλογής των 49 στο σφυρί από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Δημήτρη Δημηρούλη. Ας ηχήσουν οι (ταχυδρομικές) σάλπιγγες (με σουρντίνα).

Η Συλλογή των 49 ξανά στο σφυρί

Όπως είχαν προαναγγείλει οι εκδόσεις Gutenberg, η Συλλογή των 49 στο σφυρί (όπως αποδόθηκε στα ελληνικά ο πρωτότυπος τίτλος Crying of Lot 49) του Thomas Pynchon επανακυκλοφόρησε, στην παλιά* καλή μετάφραση του Δημήτρη Δημηρούλη. Όσοι το ψάχνατε, τρέξτε. Εγώ, όπως βλέπετε, ήμουν από τους πρώτους.

* Στην εισαγωγή αναφέρεται ότι η μετάφραση είναι αναθεωρημένη από τον ίδιο το μεταφραστή.

(Με την ευκαιρία, θέλω να ευχαριστήσω τον Δημήτρη Δημηρούλη για τα καλά του λόγια.)

Επανέκδοση!

Εδώ και καιρό, το βιβλίο του Τόμας Πίντσον Η συλλογή των 49 στο σφυρί (The Crying of Lot 49), που είχε εκδοθεί στα ελληνικά το 1986 από τις εκδόσεις Ύψιλον σε μετάφραση του Δημήτρη και της Χαράς Δημηρούλη, ήταν εξαντλημένο. Διαβάζω, όμως, στο Culturenow.gr, ότι οι εκδόσεις Gutenberg, στο πλαίσιο της νέας σειράς τους με τίτλο «Aldina», πρόκειται να το επανεκδόσουν, άγνωστο πότε ακριβώς.

Περιμένω με αγωνία, καθώς το δικό μου αντίτυπο το έχω χάσει (διά της μεθόδου «δανεικά κι αγύριστα», μάλλον) και θέλω πολύ να το ξαναπάρω.

 

Έλεος και θνητότητα στη Βιέννη

Πριν λίγο καιρό συνειδητοποίησα ότι έχω μήνες να γράψω στο ιστολόγιο. Αλλά εδώ που τα λέμε, όλο αυτό το διάστημα δεν υπήρχαν νεότερα από το πιντσονικό μέτωπο, οπότε εν μέρει δικαιολογούμαι. Αυτό μέχρι σήμερα. Γιατί σήμερα απέκτησα, χάρη στον librofilo από το βιβλιοπωλείο Booktalks στο Παλιό Φάληρο, μια μερακλίδικη (κυριολεκτικά, δηλαδή που οφείλεται αποκλειστικά σε προσωπικό μεράκι) φετινή έκδοση του μόνου διηγήματος του Τόμας Πίντσον που δεν είχε εκδοθεί στα ελληνικά — κι αυτό γιατί δεν περιλαμβάνεται στη συλλογή Βραδείας Καύσεως, καθώς δεν υπήρχε ούτε στην πρωτότυπη αγγλόφωνη έκδοση (φαντάζομαι κατόπιν επιθυμίας του συγγραφέα). Πρόκειται για το «Έλεος και θνητότητα στη Βιέννη» (πρωτότυπος τίτλος «Mortality and Mercy in Vienna»), το οποίο δημοσιεύτηκε την Άνοιξη του 1959 στο περιοδικό Epoch του πανεπιστημίου Cornell.

Τη μετάφραση υπογράφει ένας μερακλής με το υπέροχο ψευδώνυμο Λούντβιχ Βαν Μπετόβεργ, και κυκλοφορεί σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων από τον «Κακό βήχα». Μπορείτε (ακόμη, ελπίζω) να το προμηθευτείτε από τον Αλφειό, στο κέντρο της Αθήνας.

Ο Τόμας Πίντσον στην Αγελαδοχώρα

Την περασμένη βδομάδα, στον ιστότοπο του Harper’s Magazine ο κριτικός Art Winslow παρουσίασε τη θεωρία (ή «θεωρία») ότι ο συγγραφέας που κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο Adrian Jones Pearson (και που μόλις κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα Cow Country) είναι ο Thomas Pynchon. Θύελλα ξέσπασε στους φιλολογικούς κύκλους, όπως ήταν φυσικό, αλλά ο θησαυρός των διαμαντιών γρήγορα αποδείχθηκε ένα απλό σακί με κάρβουνα. Σύμφωνα με τον πιντσονικό ειδήμονα Tim Ware, αλλά και σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Brock Read, το ύφος του βιβλίου δεν είναι καθόλου, μα καθόλου, πιντσονικό, και οι ομοιότητες είναι τόσο επιφανειακές (π.χ. τα αστεία ονόματα των χαρακτήρων) που δημιουργείται η ειλικρινής απορία πώς ήταν δυνατόν να σκεφτεί κανείς κάτι τέτοιο.

Επιπλέον, ο εκδότης του Πίντσον έχει αρνηθεί ότι το βιβλίο είναι δικό του, και ο κριτικός Alex Shephard ήρθε σε επαφή με κάποιον ο οποίος ισχυρίζεται πως γνωρίζει την πραγματική ταυτότητα του συγγραφέα και πως είναι ο Χαβανέζος A.J. Perry.

Το μόνο που έχω να προσθέσω εγώ είναι πως ο Tim Ware και ο Brock Read έχουν δίκιο. Ακόμη και μια πρόχειρη ανάγνωση των πρώτων σελίδων (για να μην πω των πρώτων γραμμών) προδίδει ότι το ύφος της γραφής του Pearson δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με το ύφος της γραφής του Pynchon.

Καμία.

Διεθνής Εβδομάδα Πίντσον, 2015

Σήμερα ξεκινάει η Διεθνής Εβδομάδα Πίντσον, στο Πάντειο. Πλήρες πρόγραμμα εδώ.

Διεθνής εβδομάδα Πίντσον στην Αθήνα

Το 2014 ήταν μια πιντσονική χρονιά, καθώς κυκλοφόρησε στα ελληνικά η Υπεραιχμή από τις εκδόσεις Ψυχογιός, και βγήκε στις αίθουσες (στην Αμερική) η κινηματογραφική διασκευή του Έμφυτου Ελαττώματος από τον Πολ Τόμας Άντερσον (το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη).

Το 2015 αναμένεται εξίσου δυναμικό, καθώς αυτόν το μήνα το Έμφυτο Ελάττωμα (η ταινία) έρχεται και στην Ελλάδα, ενώ τον Ιούνιο θα γίνει στην Αθήνα η Διεθνής εβδομάδα Πίντσον.

Η Διεθνής εβδομάδα Πίντσον (International Pynchon Week) είναι ένα συνέδριο ακαδημαϊκών (κυρίως) που ασχολούνται με το έργο του Τόμας Πίντσον, το οποίο γίνεται κάθε δύο περίπου χρόνια σε ένα διαφορετικό μέρος του κόσμου. Το 2010, για παράδειγμα, είχε γίνει στην Πολωνία, ενώ το 2013 στην Αγγλία. Φέτος, το 2015, χάρη και στις άοκνες προσπάθειες του Δόκτορος Γιώργου Μαραγκού, γίνεται στην Αθήνα, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Φέτος, θα συμμετέχουν εκλεκτοί μελετητές του Πίντσον από πολλές χώρες. Η ελληνική ομάδα συμπεριλαμβάνει τους εκλεκτούς Βασίλη Δρόλια και Κώστα Καλτσά (άντε, θα μιλήσω κι εγώ), ενώ χαίρομαι πολύ που θα συναντήσω και από κοντά ανθρώπους όπως ο Tim Ware, ο Martin Paul Eve και ο Michel Ryckx.