Υπεραιχμή

Αυτός θα είναι ο ελληνικός τίτλος του Bleeding Edge, του πιο πρόσφατου μυθιστορήματος του Thomas Pynchon, που θα κυκλοφορήσει κάπου το φθινόπωρο από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Είναι ένας τίτλος που με ταλαιπώρησε αρκετά, και όπως συμβαίνει συνήθως έχει και πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Ας δούμε όμως λίγο τον αγγλικό τίτλο, πρώτα.

«Bleeding edge» είναι όρος της τεχνολογίας (ή, πιο σωστά, όρος της τεχνολογικής δημοσιογραφίας) που φτιάχτηκε κατ’ αναλογία με τους όρους «leading edge» και «cutting edge», που σημαίνουν ο πρώτος την τεχνολογική πρωτοπορία και ο δεύτερος αυτό που αποδόθηκε, στα ελληνικά, ως «τεχνολογία αιχμής». Bleeding edge, λοιπόν, είναι η τεχνολογία που είναι τόσο καινούργια, πρωτοποριακή, πειραματική, αδοκίμαστη και αναξιόπιστη ώστε η υιοθέτησή της να εγκυμονεί κινδύνους. Όπως λέει κι ο ίδιος ο Πίντσον μέσα στο βιβλίο,

«Άγνωστη χρησιμότητα, υψηλό ρίσκο, κάτι που μόνο όσοι είναι εθισμένοι στην πρωτοπορία μπορούν να νιώσουν άνετα μ’ αυτό».

Ταυτόχρονα, βέβαια, είναι κι ένα αποτελεσματικό λογοπαίγνιο, καθώς εμπεριέχει και την έννοια του αίματος που στάζει από την κόψη κάποιου σπαθιού ή ξυραφιού, πράγμα που υπονοεί φόνο και παραπέμπει έμμεσα στην τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους την 11η Σεπτεμβρίου του 2001.

Μετά από πολλή σκέψη, κατέληξα στον όρο «Υπεραιχμή». Το σκεπτικό μου ήταν το εξής:

Κατ’ αρχάς, η λέξη αυτή σήμερα δεν γουγλίζεται, δηλαδή δεν είναι σε χρήση και θεωρείται ανύπαρκτη. Θυμάμαι όμως καθαρά ότι τη δεκαετία του ’90 την χρησιμοποιούσαν σε περιοδικά πληροφορικής ακριβώς για να μεταφέρουν την έννοια «bleeding edge» ― δηλαδή το «cutting-edge technology» το απέδιδαν ως «τεχνολογία αιχμής» και το «bleeding-edge technology» ως «τεχνολογία υπεραιχμής».

Τα αρνητικά λοιπόν είναι ότι α) σήμερα δεν υπάρχει η λέξη και β) χάνεται το λογοπαίγνιο με το αίμα.

Τα θετικά είναι ότι α) ξαφνιάζει, ακριβώς γιατί δεν υπάρχει σήμερα αυτή η λέξη, και β) διατηρεί τη σχέση με την «αιχμή» (λόγω της γνωστής έκφρασης «τεχνολογία αιχμής» ή «στην αιχμή της τεχνολογίας»), και επομένως με τον πρωτότυπο τίτλο, από τον οποίο δεν ήθελα να ξεφύγω ― γιατί η εναλλακτική λύση θα ήταν ένας τίτλος σχετικός με το περιεχόμενο του βιβλίου αλλά άσχετος με τον πρωτότυπο τίτλο, όπως κάνουν συχνά στις ταινίες, πράγμα που δεν μου αρέσει καθόλου. Όσο για το λογοπαίγνιο με το αίμα, αυτό νομίζω ότι θα χανόταν έτσι κι αλλιώς, όπως γίνεται συνήθως με τα λογοπαίγνια.

Υπεραιχμή, λοιπόν. Αυτά προς το παρόν. Επιστρέφω στη μετάφραση.