Η μουσική των Ταραουμάρα

Σήμερα έπεσα τυχαία πάνω σε μια ανάρτηση στο μουσικό ιστολόγιο A Closet of Curiosities που αναφέρεται στη μουσική των ινδιάνων Ταραουμάρα του Μεξικού, και αμέσως θυμήθηκα τις περιπέτειες του Φρανκ Τράβερς εκεί, στο Ενάντια στη Μέρα.

Οι Ταραουμάρα ζουν σχεδόν απομονωμένοι, λόγω της ιδιομορφίας του εδάφους σε εκείνη την περιοχή, κι έτσι ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός τους άγγιξε χωρίς να τους παρασύρει στη δίνη του. Ό,τι στοιχεία δανείστηκαν, τα ενσωμάτωσαν στη δική τους κουλτούρα, όπως τα βιολιά, που ακούγονται στο δίσκο.

Η μουσική είναι χορευτική και θρησκευτική συνάμα, συνδυάζοντας τον καθολικισμό (αποτέλεσμα του εντατικού εκχριστιανισμού τους από τους Ισπανούς) με τον παγανισμό. Κάτι έχει να πει κι ο Πίντσον πάνω σ’ αυτό:

Έφτασαν σε μια σπηλιά όπου έβρεχε, ήρεμα αλλά σταθερά. Μέσα σ’ αυτή τη συγκεκριμένη σπηλιά, του εξήγησε, έπεφτε σταθερά για χιλιάδες χρόνια όλη η βροχή που θα έπρεπε να πέφτει στη νοτιοδυτική έρημο ‒ αχνώδης και γκρίζα, όχι από κάποια πηγή μέσα στο βουνό, ή από κάποια σύννεφα απέξω, ακριβώς από πάνω τους, αλλά σαν συνέπεια του προπατορικού αμαρτήματος, εγκλήματος ή λάθους, που είχε δημιουργήσει εξαρχής αυτή την έρημο….
«Δεν νομίζω», αντέταξε ο Φρανκ. «Η έρημος είναι κάτι που προέκυψε μέσα στον γεωλογικό χρόνο. Δεν είναι η προσωπική τιμωρία κάποιου».
«Πολύ παλιά, πριν αρχίσουν όλα αυτά, όταν εκείνοι σχεδίαζαν τον κόσμο—»
«“Εκείνοι”;»
«“Εκείνοι”. Ο σκοπός ήταν το νερό να βρίσκεται παντού, ελεύθερο για όλους. Το νερό ήταν ζωή. Μετά, μερικοί έγιναν άπληστοι». Και συνέχισε λέγοντας στον Φρανκ πώς γεννήθηκε η έρημος, με σκοπό τη μετάνοιά τους. Κι έτσι, σαν αντιστάθμισμα, κάπου κρυμμένη μέσα στα αμέτρητα μίλια ερημιάς, γεννήθηκε αυτή η σπηλιά, γεμάτη νερό που έπεφτε αιώνια. Αν ήθελε κανείς να την αναζητήσει, μπορούσε να προσπαθήσει, φυσικά, αλλά το πιθανότερο ήταν να περιπλανιέται για πάντα χωρίς να τη βρει.

Και, όπως συμβαίνει πάντα με τον Πίντσον, η απομάκρυνση από το δυτικό πολιτισμό ισοδυναμεί με βουτιά στη μαγεία, ενίοτε κυριολεκτική, εδώ μεταφορική.

Επέστρεψαν στον καταυλισμό τους στην έρημο ανάμεσα σε περιδινούμενα χρώματα, όπως ματζέντα, τιρκουάζ χαμηλής φωτεινότητας, κι ένα περίεργο χλομό βιολετί με νερά, τα οποία εμφανίζονταν όχι μόνο γύρω από τα περιγράμματα, αλλά και μέσα απ’ αυτά, σε κηλίδες και μουντζούρες, αφήνοντας πού και πού να φανεί μια μοναχική ομάδα από φιγούρες στο λιβάδι, προς το ηλιοβασίλεμα, που τα ανέγγιχτα βάθη του απλώνονταν με τον άνεμο για εκατοντάδες μίλια μέσα στον αέρα, ο οποίος, παρά την καθαρότητά του, άρχιζε μέσα σ’ αυτό το τελευταίο φως να θαμπώνει με κρυσταλλική πυκνότητα τα μακρινά βουνά, που τώρα έμοιαζαν με σκίτσα που απεικόνιζαν άλλους κόσμους, μυθικές πόλεις στον ορίζοντα….

Το θωρηκτό «Τόμας Πίντσον» στον Πειραιά

Για την ακρίβεια, στο Κανάλι 1 του Πειραιά, στους 90,4. Γεώργιος-Ίκαρος Μπαμπασάκης και Ράδιο Προπαγάνδα, 1 με τρεις το μεσημέρι της Κυριακής 10/10/10. Τυχαίο; Δεν νομίζω. Μαζί και ο φίλος Βασίλης Δρόλιας.

Πιντσονοφιλία στο tripradio

Ακούγεται σαν ασθένεια, ή διαστροφή, αλλά είναι απλώς η είσοδος του θωρηκτού Τόμας Πίντσον στο φιλόξενο λιμάνι του tripradio.gr, απόψε (Πέμπτη) στις 10 το βράδυ. Καλή ακρόαση σε όλους· εμείς, πάντως, θα το γλεντήσουμε.

Και μια παρατήρηση: το «βασικός μεταφραστής των βιβλίων του Thomas Pynchon» το δέχομαι αν αναφέρεται σε όγκο κειμένου, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν άλλοι τέσσερις μεταφραστές του στα ελληνικά, που συνολικά έχουν κάνει πολύ καλή δουλειά, ο καθένας με τον τρόπο του. Προσωπικά θεωρώ πιο σημαντικά έργα του «Commander» τα τέσσερα μεγάλα μυθιστορήματά του. Από αυτά, είχα την ευτυχία να μεταφράσω τα τρία, αλλά πρέπει να πω ότι, αν δεν έχετε διαβάσει το τέταρτο (που χρονολογικά είναι πρώτο), το V., σε μετάφραση Προκόπη Προκοπίδη, πραγματικά χάνετε.

Η αίρεση της αλήθειας

Έτσι τιτλοφορείται η πρόσφατη κριτική του συγγραφέα Ντέιλ Πεκ για το Ενάντια στη Μέρα. Ο Πεκ ξεκινά με μια συνοπτική αποτίμηση των παλιότερων έργων του Πίντσον, με την οποία διαφωνώ, καθώς θεωρεί πως είναι δυσανάγνωστα και πως η αποδοχή τους από τους κριτικούς και το κοινό είναι πολύ πιο ενθουσιώδης απ’ ό,τι δικαιολογούν τα ίδια τα κείμενα. Όλο το έργο του Πίντσον μέχρι και το Μέισον και Ντίξον, λέει, «φανερώνει μια εκπληκτικά αχαλίνωτη φαντασία, μια αδιαμφισβήτητη σπιρτάδα στο λόγο και τα θέματα, και μια συνείδηση η οποία, παρόλο που ο ίδιος ο συγγραφέας την είχε κάποτε χαρακτηρίσει ‘απολιτική’, είναι σταθερά συντονισμένη στην πιο κοινωνικά ενεργή από τις θεμελιώδεις αρετές, τη δικαιοσύνη ― όλα αυτά, όμως, δεν το εμποδίζουν να είναι ταυτόχρονα σκόπιμα δυσνόητο, συναισθηματικά κλειστό, υπερβολικά περίπλοκο και απίστευτα μπανάλ».

Όπως είπα ήδη, διαφωνώ με κάποιες απ’ αυτές τις εκτιμήσεις, καθώς θεωρώ ότι τα βιβλία του Πίντσον α) δεν είναι καθόλου δυσνόητα, απλώς ζητούν από τον αναγνώστη να καταβάλει μεγαλύτερη προσπάθεια, η οποία όμως τελικά ανταμείβεται, β) το συναίσθημα δεν απουσιάζει, απλώς εκφράζεται με διαφορετικό και πιο υπόγειο τρόπο (και γι’ αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, πολύ πιο αποτελεσματικό), και γ) δεν βλέπω πώς μπορεί να χαρακτηριστεί μπανάλ μια γραφή που δεν μοιάζει με καμιά άλλη.

Ο Πεκ, όμως, συνεχίζει λέγοντας ότι το Ενάντια στη Μέρα υπερβαίνει αυτά τα (κατ’ αυτόν) κουσούρια του παρελθόντος, και αποτελεί «ένα αφήγημα που συγχωνεύει διάφορα αφηγηματικά είδη ― αγορίστικες περιπέτειες, επιστημονική φαντασία, γουέστερν ― σε έναν ισορροπημένο, σφιχτό, συναρπαστικό, και συχνά συγκινητικό διάλογο με […] την ιστορία». Λέει επίσης ότι δεν περίμενε ποτέ πως θα υπήρχε συγγραφέας που θα κατόρθωνε να πραγματοποιήσει αυτή την προσέγγιση στη γραφή. «Κι όμως, κάθε γεμάτη σελίδα διαθέτει το μεγαλείο του Σινικού Τείχους[…]».

Ακόμη πιο εύστοχη είναι η παρατήρηση του Πεκ ότι το Ενάντια στη Μέρα, περισσότερο από τα άλλα βιβλία του Πίντσον, χρησιμοποιεί τον πραγματικό κόσμο σαν φακό, και από μέσα του παρατηρεί την άφατη ανθρώπινη κατάσταση. Αυτή ήταν, πιστεύω, η τεχνική του Πίντσον εξαρχής, και αυτός ο σκοπός του: να μιλήσει για την ανθρώπινη εμπειρία, ιδίως του καθημερινού ανθρώπου που βιώνει την εξουσία σαν κάτι ξένο και ενίοτε εχθρικό. Γι’ αυτό και είναι τόσο σημαντική στο έργο του η μίξη του πραγματικού με το φανταστικό: για να μπορέσει σε σημεία να περιγράψει «τον κόσμο όπως θα μπορούσε να είναι»:

Έχουμε έρθει εδώ, ανάμεσά σας, αναζητώντας καταφύγιο από το παρόν μας ‒το μέλλον σας‒, μια εποχή παγκόσμιου λιμού, εξαντλημένων αποθεμάτων καυσίμων, έσχατης ένδειας ‒ το τέλος του καπιταλιστικού πειράματος. Μόλις συνειδητοποιήσαμε την απλή θερμοδυναμική αλήθεια ότι οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της Γης ήταν περιορισμένες και επρόκειτο να εξαντληθούν, ολόκληρη η καπιταλιστική ψευδαίσθηση διαλύθηκε. Εμείς που μιλήσαμε ανοιχτά γι’ αυτή την αλήθεια κατηγορηθήκαμε σαν αιρετικοί, εχθροί του κυρίαρχου οικονομικού δόγματος. Όπως οι θρησκευτικοί διαφωνούντες μιας παλιότερης εποχής, αναγκαστήκαμε να μεταναστεύσουμε, με μόνη επιλογή να διασχίσουμε εκείνο τον σκοτεινό Ατλαντικό της τέταρτης διάστασης, που είναι γνωστή ως Χρόνος.

Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2010

Αντιγράφω από τη Ναυτεμπορική:

Απονεμήθηκαν απόψε στο Ινστιτούτο Γκαίτε τα Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2010 από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης Λογοτεχνίας και Επιστημών του Ανθρώπου (ΕΚΕΜΕΛ), σε συνεργασία με τα ξένα Ινστιτούτα Γαλλικό, Γκαίτε, Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο, Θερβάντες και Ελληνοαμερικανική Ένωση.

Οι υποψήφιοι επιλέχθηκαν από την τελική λίστα στην οποία είχαν προκριθεί τρία βιβλία για κάθε γλώσσα. Οι νικητές είναι οι ακόλουθοι:

– Βραβείο αγγλόφωνης λογοτεχνίας στον Γιώργο Κυριαζή για το βιβλίο «Ενάντια στη μέρα», του Τόμας Πίντσον (εκδ. Καστανιώτης)

– Βραβείο γαλλόφωνης λογοτεχνίας στην Ρίτα Κολαϊτη, για το βιβλίο «Κόκκινη Μασσαλία», του Μορίς Ατιά (εκδ.Πόλις)

– Βραβείο γερμανικής λογοτεχνίας στον Γιάννη Καλιφατίδη για το βιβλίο «Ο κλέφτης», του Γκέοργκ Χάυμ (εκδ.Νεφέλη)

– Βραβείο ισπανόφωνης λογοτεχνίας στην Μελίνα Παναγιωτίδου για το βιβλίο «Δον Κιχότε ντε λα Μάντσα» (βιβλιοπωλείο της Εστίας)

– Βραβείο ιταλικής λογοτεχνίας στην Δήμητρα Δότση για το βιβλίο «Σκλάβοι της Ελευθερίας» του Τζουζέπε Κόντε (εκδ. Πόλις)

_________________________________

Θέλω και από εδώ να ευχαριστήσω θερμά το ΕΚΕΜΕΛ για τη μεγάλη τιμή που μου έκανε, όπως και την κριτική επιτροπή.

Θέλω επίσης να ευχαριστήσω πέντε ανθρώπους για τη μεγάλη συμβολή τους σε αυτή την επιτυχία:

– Τον Γιάννη Τσιώλη, καθηγητή μου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο οποίος με μύησε στο πιντσονικό σύμπαν και με ώθησε να ασχοληθώ με τη μετάφραση.

– Την Ιωάννα Χατζηνικολή, από τις ομώνυμες εκδόσεις, η οποία μου εμπιστεύτηκε πρώτα το Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας, σε μια εποχή που ήμουν νέος και άπειρος, και αργότερα το Μέισον και Ντίξον.

– Τον Ανταίο Χρυσοστομίδη, από τις Εκδόσεις Καστανιώτη, για την εμπιστοσύνη του και την ανοχή του.

– Τον Δημήτρη Πήχα, που επιμελήθηκε το Ενάντια στη Μέρα, για την άψογη συνεργασία που είχαμε.

– Τέλος, τη σύντροφό μου, η οποία με ανέχεται αγόγγυστα όλα αυτά τα χρόνια που μεταφράζω Πίντσον.

Και τώρα, ξανά στη δουλειά, γιατί ακούω το Inherent Vice να με καλεί.