Η μακρινή Κιργισία

Με την προ-προηγούμενη ανάρτηση (Στην υγειά της γλυκιάς ζωής), εγκαινιάστηκε μια νέα Κατηγορία, με τίτλο «Όλα μού θυμίζουν Πίντσον». Πρόκειται για κάτι που πρωτόνιωσα όταν μετέφραζα το Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας, κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’90: έβλεπα συνεχώς μπροστά μου αναφορές σε πρόσωπα, αντικείμενα και καταστάσεις που είχα συναντήσει μέσα στο βιβλίο. Και το ίδιο συνέβη και με το Μέισον και Ντίξον και με το Ενάντια στη Μέρα.

Έτσι και τώρα, που ήρθαν στην επικαιρότητα οι ταραχές στην Κιργισία (ή Κιργιζία, ή Κιργιστάν, ή Κιργιζιστάν, δεν έχουμε καταλήξει ακόμη 🙂 ), αμέσως μού ήρθε στο νου το σχετικό κομμάτι από το Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας. Αυτό το μυθιστόρημα δικαίως χαρακτηρίστηκε «εγκυκλοπαιδικό»· και, τώρα που το ξαναβλέπω, έχει πολύ δυνατά σημεία. Ανυπομονώ να έρθει η στιγμή που θα το μελετήσω εκ νέου για να ανεβάσω σημειώσεις στο ελληνικό σάιτ για τον Πίντσον που βρίσκεται (ακόμη) στα σκαριά.

Ιδού, λοιπόν, δυο κομμάτια που αναφέρονται στη μακρινή Κιργισία:

Χαμογελάει για να πει ευχαριστώ. Και καλά κάνει. Δεν είναι σίγουρος για τις προθέσεις του Τσιτσέριν, πόσο μάλλον για τη φιλία του Ρώσου. Ο πατέρας τού Τζακιούπ Κιουλάν σκοτώθηκε στην εξέγερση του 1916, ενώ προσπαθούσε να ξεφύγει από τους στρατιώτες του Κουροπάτκιν και να περάσει τα σύνορα για την Κίνα — ένας από τους 100 περίπου Κιργίσιους που σφάχτηκαν ένα βράδυ δίπλα σ’ ένα ξεραμένο ρυάκι που θα μπορούσε να ανιχνευθεί κάπου βόρεια στο μηδέν στην κορυφή του κόσμου. Ρώσοι άποικοι, σε πλήρη πανικό, περικύκλωσαν και σκότωσαν τους πιο σκουρόχρωμους πρόσφυγες με φτυάρια, δίκρανα, παλιά τουφέκια, ό,τι όπλο βρήκαν πρόχειρο. Σύνηθες περιστατικό τότε στο Σεμίρετσι, ακόμα και τόσο μακριά από τις γραμμές του τρένου. Κυνηγούσαν Σάρτους, Καζάκους, Κιργίσιους και Δουγγάνους εκείνο το φοβερό καλοκαίρι σαν θηράματα. Κρατούσαν και σκορ, σε καθημερινή βάση. Ήταν σαν διαγωνισμός, καλοσυνάτος, αλλά κάτι παραπάνω από παιχνίδι. Χιλιάδες ανήσυχοι ιθαγενείς τα τίναξαν. Τα ονόματά τους, ακόμα και ο αριθμός τους, χάθηκαν για πάντα. Το χρώμα του δέρματος και ο τρόπος ντυσίματος έγιναν λογικές αιτίες για να φυλακίσεις, ή να χτυπήσεις και να σκοτώσεις. Ακόμα και ο τρόπος ομιλίας — γιατί οι φήμες για γερμανούς και τούρκους πράκτορες οργίαζαν σ’ εκείνους τους κάμπους, υποβοηθούμενες από την Πετρούπολη. Αυτή η εξέγερση των ιθαγενών υποτίθεται πως ήταν το έργο ξένων, μια διεθνής συνωμοσία για να ανοίξει ένα νέο μέτωπο στον πόλεμο. Κι άλλη δυτική παράνοια, βασισμένη αποκλειστικά στην ευρωπαϊκή ισορροπία δυνάμεων. Πώς μπορούσαν να υπάρχουν Καζακικά, Κιργίσια — Ανατολικά — αίτια; Δεν ήταν ευτυχισμένες οι εθνότητες; Τα πενήντα χρόνια ρωσικής διακυβέρνησης δεν είχαν φέρει πρόοδο; εμπλουτισμό;

[…]

Εδώ, έχει γίνει ειδική στις σιωπές. Οι μεγάλες σιωπές των Επτά Ποταμών δεν έχουν γραφτεί ακόμη στο αλφάβητο, και ίσως δεν θα γραφτούν ποτέ. Μπορούν οποιαδήποτε στιγμή να μπουν μεσα σ’ ένα δωμάτιο, σε μια καρδιά, και να μετατρέψουν ξανά σε κιμωλία και χαρτί τις λογικές σοβιετικές εναλλακτικές λύσεις που έφεραν εδώ οι πράκτορες τού κέντρου Λίκμπεζ. Υπάρχουν σιωπές που το Νέο Τουρκικό Αλφάβητο δεν μπορεί να γεμίσει, δεν μπορεί να αφανίσει, τεράστιες και τρομακτικές σαν τα στοιχεία της φύσης στη γωνιά της αρκούδας — φτιαγμένες για μια μεγαλύτερη Γη, έναν πλανήτη πιο άγριο και πιο μακριά από τον ήλιο…. Οι άνεμοι, οι χιονιάδες της πόλης και οι καύσωνες της παιδικής ηλικίας της Γκαλίνα δεν ήταν ποτέ τόσο απέραντες, τόσο ανελέητες. Χρειάστηκε να έρθει εδώ πέρα για να μάθει ποια είναι η αίσθηση ενός σεισμού, και πώς να φυλάγεται από μια αμμοθύελλα. Πώς θα ήταν να επέστρεφε τώρα σε κάποια πόλη; Συχνά ονειρεύεται κάποια κομψή μακέτα από χαρτόνι, μια πόλη ενός σχεδιαστή, άψογη στη λεπτομέρεια, τόσο μικροσκοπική που οι σόλες από τις αρβύλες της θα μπορούσαν να εξαλείψουν ολόκληρες γειτονιές με ένα βήμα — ταυτόχρονα, είναι επίσης μια κάτοικος, κάτω, μέσα στη μικρή αυτή πόλη, και ξυπνά αργά τη νύχτα, βλεφαρίζοντας μέσα στο οδυνηρό φως της μέρας, και περιμένει τον αφανισμό, τα χτυπήματα από τον ουρανό, μέσα σε φοβερή ένταση από την αναμονή, ανίκανη να ονομάσει αυτό που πλησιάζει, ξέροντας — με ανείπωτη φρίκη — πως είναι ο εαυτός της, ο κεντρασιατικός γιγάντιος εαυτός της, αυτό είναι το Ακατονόμαστο Πράγμα που φοβάται….